Ulica:

Palmiry

Intro:

Palmiry to wieś, położona w województwie mazowieckim, powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów, na terenie Kotliny Warszawskiej. Miejscowość znajduje się w północno – wschodniej części Puszczy Kampinowskiej. Została założona w XIX wieku, pod nazwą Palmira, a od 1929 roku nazwa uległa zmianie na Palmiry. W czasie II wojny światowej, dokładnie od grudnia 1939 roku do lipca 1941, na terenie wsi doszło do masowych mordów, dokonywanych przez hitlerowców. W czasie okupacji miejsce to było nazywane jednym z warszawskich pierścieni śmierci.

Opis:

Cmentarz - mauzoleum w Palmirach stanowi miejsce pamięci narodowej, powstałe w 1948 roku. Na ogromnej polanie, wśród sosnowego lasu, znajduje się ponad 2 tysiące grobów Polaków, zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej. Tablica informacyjna na cmentarzu podaje liczbę 2115 ofiar tragedii.

Trochę historii...

W roku 1929 ze wsi Palmiry w głąb lasu wybudowano drogę, która prowadziła do ukrytych magazynów wojskowych. Droga składała się z dwóch pasm bruku, które były rozdzielone rzędem sosen, które miały zabezpieczać drogę przed atakiem lotniczym. We wrześniu 1939 roku rozgrywały się tam zacięte walki z niemieckimi wojskami, które nie chciały dopuścić do wywozu broni oraz amunicji z magazynów. Zdeterminowani polscy żołnierze doprowadzili do wysadzenia magazynów.

Od grudnia 1939 roku, niemieccy żołnierze zaczęli masowo mordować więźniów politycznych, których przywożono z Warszawy. Zabijano przedstawicieli polskiej elity politycznej, intelektualnej i kulturalnej. Ginęły osoby narodowości polskiej oraz żydowskiej. Niemcy, aby zamaskować swoją zbrodnię, zasadzali krzewy i drzewa, jednak ich działania były obserwowane przez miejscową ludność. Po zakończeniu wojny, zaczęto szukać mogił pomordowanych osób. Dzięki oznaczeniom miejscowych i leśnikom, którzy zapamiętali i wskazali miejsca zbrodni, wiele masowych grobów zostało odnalezionych. Ekipa Polskiego Czerwonego Krzyża, przy współpracy z Główną Komisją Badań Zbrodni Niemieckich rozpoczęła prace ekshumacyjne. Trwały one od 25 listopada do 6 grudnia 1945 roku, a następnie od 28 marca do 2 czerwca 1946 roku. W tym czasie udało się wydobyć ponad 1700 ciał, z czego ponad 170 stanowiły kobiety. Delegat Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, Szwajcar dr Emil Bosch, który przybył na miejsce ekshumacji, w maju 1946 roku, oświadczył dziennikarzom, że: wstrząsające dowody martyrologii Polski, jakich świadkiem byłem na Palmirach, przekraczają wszystkie moje dotychczasowe wyobrażenia o zbrodniach niemieckich.

Po dokonaniu ekshumacji, większość zwłok pochowano na cmentarzu – mauzoleum w Palmirach. Należy jednak zaznaczyć, że niektóre rodziny podjęły decyzję o pochowaniu swoich bliskich, np. w ich rodzinnym mieście.

Tu spoczywają Polacy zamordowani przez hitlerowców

Wśród ofiar zbrodni, których szczątki zostały pochowane na cmentarzu w Palmirach znajdują się kobiety, dzieci i starcy. Są tu pochowani przedstawiciele świata kultury, polityki i nauki. Na nekropolii spoczywają zwłoki m.in.: wiceprezydenta Warszawy, Jana Pohoskiego, olimpijczyka Janusza Kusocińskiego, profesora Uniwersytetu Warszawskiego Kazimierza Zakrzewskiego, działacza narodowego i dziennikarza Stanisława Piaseckiego, literata Witolda Hulewicza.

Na cmentarzu- mauzoleum w Palmirach spoczywa:

• 2204 Polaków,
• 1793 osoby stracone w Palmirach w latach 1939-1941,
• 96 osób straconych w Szwedzkich Górach w styczniu 1940 roku,
• 115 osób straconych w Laskach w 1942 roku,
• 83 osoby stracone na wydmach Łuże w 1942 roku,
• 102 osoby stracone w Stefanowie w styczniu i w lutym 1943 roku,
• 15 osób straconych w Wólce Węglowej w maju 1943 roku.

Przy bramie wejściowej została umieszczona kamienna bryła w kształcie sarkofagu. Na jednej ze ścian możemy zobaczyć krzyż Virtuti Militari – symbol męstwa i odwagi żołnierskiej.

Również przy wejściu na cmentarz, na kamieniu zostały wyryte słowa:

ŁATWO JEST MÓWIĆ O POLSCE, TRUDNIEJ DLA NIEJ PRACOWAĆ,JESZCZE TRUDNIEJ UMRZEĆ, A NAJTRUDNIEJ CIERPIEĆ;

  oraz  

TU SPOCZYWAJĄ POLACY ZAMORDOWANI PRZEZ HITLEROWCÓW W LATACH 1939 - 1943 ZA TO, ŻE WALCZYLI O WOLNOŚC I POSTĘP.

Autorami kształtu artystycznego nekropolii w Palmirach są rzeźbiarka Ewa Śliwińska oraz architekt profesor Romuald Gutt. Żelazna brama, która zamyka cmentarz-mauzoleum ozdobiona jest orłami polskimi. Po lewej stronie można zobaczyć długie rzędy krzyży. Cała nekropolia podzielona jest na trzy ogromne kwatery, z czego pierwsza i ostatnia mieszczą jedenaście rzędów jednakowych grobów, a druga – osiem. Mogiły oznaczone są krzyżami lub tablicami ozdobionymi gwiazdą Dawida. Nad cmentarzem wznoszą się trzy krzyże, o innych, niż powszechnie spotykanych, proporcjach – ich dłuższe ramiona mają symbolizować rozłożone ręce człowieka, który ginie od strzałów z broni. Dodajmy, że w 1973 roku obok cmentarza powstało Muzeum Walki i Męczeństwa, które przedstawia eksponaty związane z tamtym okrutnym okresem. Zwiedzający mogą tam obejrzeć liczne fotografie, dokumenty oraz przedmioty i pamiątki, znalezione podczas ekshumacji. Od 1980 roku Muzeum jest oddziałem Muzeum Historycznego w Warszawie.

Źródło: www.czosnow.com.pl, www.czasatrakcji.pl, www.wikipedia.pl,

Fot. autorstwa Macieja Szczepańczyka, udostępnione na www.wikipedia.pl 09.06.2010 na licencji GNU LWD.

Powrót