Ulica:

Małastów

Intro:

Na Przełęczy Małastowskiej (Beskid Niski) znajduje się jeden z najpiękniejszych cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej. Ponadto należy podkreślić, że jest to także najlepiej utrzymany, a także najczęściej odwiedzany cmentarz z tego okresu.  

Opis:

Przełęcz usytuowana jest w masywie Magury Małastowskiej, w Beskidzie Niskim.

Cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej położony jest około 100 metrów od drogi prowadzącej z Gorlic do przejścia granicznego w Koniecznej. Nekropolia, na której spoczywa 174 żołnierzy została zaprojektowana przez sławnego słowackiego architekta, Duszana Jurkovica. Cmentarz wyróżnia się oryginalnym kształtem dwunastoboku, a także specyficznym klimatem, który łączy w sobie piękno natury, drewnianą architekturę, a także nutę nostalgii, tajemniczości oraz przemijania. Ogrodzenie stanowią ogromne, drewniane bale, które osadzone są na kamiennych podmurówkach i przykryte daszkami.

Głównym punktem cmentarza jest ołtarz, przypominający gontynę. Jest to dość masywna konstrukcja, w centrum której znajduje się malowany wizerunek Matki Boskiej, a także inskrypcja w języku niemieckim, o treści:

Pomnij przechodniu, wchodząc w to obejście,

Że ziemia setki poległych tu grzebie,

Co młode życie oddali w potrzebie,

By nam zapewnić dziś wolność i szczęście.

Choć to nie jest jedyna wersja, tłumaczona przez historyków. Niektórzy badacze, zajmujący się historią cmentarzy wojennych tłumaczą inskrypcję następująco:

Pamiętajcie w swoich pełnych szczęścia dniach,

że na tej ziemi gorzał zaciekły bój,

że tu tysiące odniosło śmiertelne rany,

aby wokół was rozkwitało błogosławieństwo słońca.

Na terenie nekropolii, można podziwiać rzędy misternie wykonanych drewnianych krzyży. Cmentarz skupia groby 174 żołnierzy austriackich, z których 36 nie jest zidentyfikowanych. Warto podkreślić, że na wielu nagrobkach widnieją polsko brzmiące nazwiska.

Pomysłodawca nekropolii umiejętnie połączył monumentalizm obiektu z charakterem materiału budowlanego, czyli drewna. Styl, w jakim zbudowano cmentarz wojenny bywa określany jako prasłowiański. Jednak nie zachowały się na nim żadne prasłowiańskie elementy, które mogłyby poświadczać prawdziwość takiej tezy.

Cmentarz na Przełęczy Małastowskiej kilka razy był remontowany, a za każdym razem udawało się odtworzyć coraz więcej wyjątkowych elementów wystroju. Przykładem może tu być drewniana macewa nagrobna żołnierza, o nazwisku Mendel Brod, który służył w IV batalionie strzelców polowych. Jednak nigdy nie odkryto tych elementów, które istniały pierwotnie.

Współcześnie nekropolia otoczona jest bujnym i dorodnym lasem. Natomiast dawniej projekt przewidywał teren otwarty, tak, by cmentarz był widoczny z daleka.

Nieco dalej położone są dwa cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej nr 58 i 59. Niestety, obie nekropolie są w fatalnym stanie.

Źródło: www.polskiekrajobrazy.pl, www.stepow.pl, www.beskid-niski.pl, www.cmentarze.gorlice.net.pl (autor: Mirosław Łopata)

Fot. autorstwa Koronab, udostępnione na www.wikipedia.pl 10.04.2011, na licencji GNU LWD

Powrót