Poniedziałek 19.12.2011, godz. 14:53Vaclav Havel

W niedzielę, 18 grudnia 2011 roku zmarł ostatni prezydent Czechosłowacji oraz pierwszy prezydent Republiki Czeskiej, pisarz, dramaturg, działacz antykomunistyczny, Vaclav Havel. Miał 75 lat.

Teatr i Praska Wiosna

Vaclav Havel urodził się 5 października 1936 roku w Pradze. Szkołę średnią ukończył w trybie wieczorowym, a zaraz po uzyskaniu matury debiutował jako literat. Swoje pierwsze teksty publikował w czasopismach literackich.

Vaclav Havel fascynował się teatrem. Po odbyciu służby wojskowej, znalazł zatrudnienie w teatrach "ABC" - jako technik sceniczny. W latach 60. pracował w teatrze Divadlo Na zabradli, gdzie wystawiono sztukę jego autorstwa – "Festyn".

W czasie praskiej wiosny, zaangażował się w debatę polityczną oraz wystąpił z ostrą krytyką cenzury. Za odważne poglądy usunięto go ze Związku Pisarzy Czechosłowackich, co jeszcze bardziej zmotywowało go do zaangażowania się w politykę. Stanął na czele organizacji pisarzy niezależnych, a także ogłosił manifest, w którym wzywał komunistów do podzielenia się władzą oraz do przywrócenia systemu wielopartyjnego.

Po krwawym stłumieniu reformatorów przez wojska Układu Warszawskiego, Havel otrzymał zakaz publikacji i zwolniono go z teatru. Jednocześnie stał się jednym z najbardziej znanych dysydentów i krytyków systemu komunistycznego.

Działania na rzecz praw człowieka

Vaclav Havel aktywnie działał na rzecz praw człowieka, bronił więźniów politycznych. Był współzałożycielem, a także jednym z pierwszych prelegentów inicjatywy obywatelskiej dla karty praw człowieka, Karty 77. Karta 77 stanowiła inicjatywę, której głównym celem było monitorowanie postanowień dokumentu i krytyka władz państwowych za niedotrzymywanie podpisanych zobowiązań, łamanie praw człowieka oraz naruszanie swobód. Polityk, który uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli Karty, poniósł także karę za zaangażowanie w jej postanowienia. Spędził pięć miesięcy w areszcie śledczym i został skazany na czternaście miesięcy więzienia w zawieszeniu. W komunistycznych więzieniach spędził w sumie około pięciu lat. Havel do swoich ostatnich dni bronił praw człowieka. Tydzień przed śmiercią podpisał się pod apelem poparcia dla wszystkich dysydentów na świecie i ochrony wolności w totalitarnych reżimach Azji.

W 1989 roku, jako założyciel antykomunistycznego Forum Obywatelskiego został wybrany prezydentem Czechosłowacji. Wspierał dążenie kraju w kierunku demokracji parlamentarnej i do politycznych struktur cywilizacji zachodniej, jednak nie udało mu się uniknąć rozpadu państwa czechosłowackiego. Od 1993 roku, przez dwie kadencje, pełnił urząd prezydenta Republiki Czeskiej, wprowadzając kraj do NATO oraz przygotowując do wstąpienia do Unii Europejskiej. W czasie swojej prezydentury doprowadził do wyjścia z Czech wojsk Związku Radzieckiego. Wiele kontrowersji wzbudzało jego poparcie dla międzynarodowych interwencji zbrojnych w Kosowie oraz Iraku.

Działalność pisarska

Na całym świecie, Vaclav Havel znany jest jako pisarz. Popularność zyskały jego dramaty, pisane w duchu teatru absurdu. W swoich sztukach, między innymi, zajmuje się tematyką władzy, biurokracji i języka. W esejach i listach z więzienia, oprócz analizy polityki, zajmuje się zagadnieniami filozoficznymi wolności, władzy, moralności i transcendencji. Vaclav Havel poświęcał się także poezji eksperymentalnej – tego typu wiersze, pisane w latach sześćdziesiątych, zawiera zbiór Antikódy.

 Twórczość Havla stała się popularna i legalna w Czechach dopiero w 1989 roku, a sztuki jego autorstwa stały się prawdziwymi hitami. W 2006 roku ukazała się książka "Tylko krótko, proszę", zawierająca wywiady z Havlem. Publikacja, uzupełniona komentarzami z czasów, gdy czeski polityk urzędował na Praskim Hradzie, stała się bestsellerem. Rok później powstała sztuka "Odejścia", której głównym tematem jest zejście dramaturga ze sceny politycznej, a dokładnie - od władzy. Na podstawie tej sztuki, w 2010 roku Havel wyreżyserował swój pierwszy film.

W 2003 roku Vaclav Havel został uhonorowany Medalem świętego Jerzego, nagrodą przyznawaną przez "Tygodnik Powszechny" "za zmagania ze złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym ludziom, którzy wykazują szczególną wrażliwość na biedę, krzywdę, niesprawiedliwość i wrażliwość tę wyrażają czynem".

Mirosław Jasiński o Vaclavie Havlu (cytat www.tvn24.pl):

Jest to olbrzymia strata. Można powiedzieć, że umarł jeden z naszych. O mało którym polityku "nie-Polaku" można to powiedzieć i to w różnym kontekście. Jeden z naszych, czyli z tych, którzy walczyli w opozycji. Byli do tego stopnia przyjaciółmi, że uważaliśmy ich niemal za członków rodziny - mówi nam Mirosław Jasiński. Jak podkreśla, "Polska miała i ma niewielu przyjaciół tego formatu za granicą, tak autentycznych".

Działacz Solidarności Polsko - Czechosłowackiej, Mirosław Jasiński o Vaclavie Havlu (www.tvn24.pl):

Jest to olbrzymia strata. Można powiedzieć, że umarł jeden z naszych. O mało którym polityku "nie - Polaku" można to powiedzieć i to w różnym kontekście. Jeden z naszych, czyli z tych, którzy walczyli w opozycji. Byli do tego stopnia przyjaciółmi, że uważaliśmy ich niemal za członków rodziny (...) Polska miała i ma niewielu przyjaciół tego formatu za granicą, tak autentycznych. Vaclav Havel był postacią wielowymiarową. Nie tylko jako literat, polityk czy humanista, bo on był naprawdę wielką postacią w wymiarze globalnym. Niewielu ich już zostało. Był wielki także ze względu na "ładunek moralny", który reprezentował. To jest ten rząd postaci, co Nelson Mandela, czy Dalajlama.

Źródło: www.wyborcza.pl, www.tvn24.pl, www.wikipedia.pl, cytat: www.tvn24.pl,

Fot. 1 autorstwa Ondrej Slama, udostępnione na commons.wikimedia.org 19.12.2011 na licencji Creative Commons,