W 1971 roku powstało Muzeum Martyrologi Alianckich Jeńców Wojennych, które zgromadziło pamiątki po bohaterach II wojny światowej, a także świadectwa dokonanych w tamtym czasie zbrodni. W maju 2009 roku na mocy Uchwały zatwierdzonej przez Radę Miasta Żagań, zaczęła obowiązywać nowa nazwa tego miejsca pamięci, a mianowicie – Muzeum Obozów Jenieckich.

Historia obozów jenieckich w Żaganiu

Muzeum Obozów Jenieckich jest samorządową instytucją kultury, której organizatorem jest miasto Żagań. Muzeum powstało w 1971 roku na terenach obozów jenieckich. Głównym celem było upamiętnienie wszystkich więźniów, którzy przebywali, w różnych okresach historii, w żagańskich obozach.

Historia obozów w Żaganiu jest bardzo bogata, a jej początek sięga roku 1813 i dotyczy żołnierzy Napoleona Bonapartego w niewoli pruskiej. W czasie I wojny światowej 1914 – 1918 władze niemieckie utworzyły w zachodniej części miasta zwanej Zieloną Doliną (Grünthal) obóz, w którym przetrzymywano przede wszystkim żołnierzy z Carskiej Armii Rosyjskiej.

Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego w 1919 roku na terenie opuszczonego już przez jeńców obozu, władze niemieckie umieściły powstańców oraz internowanych działaczy polonijnych, głównie z Leszna oraz Rawicza.

Podczas II wojny światowej w mieście i jego okolicy działało szereg obozów jenieckich:
- obóz w Koninie Żagańskim (Kunau) funkcjonujący od października 1939 roku do maja 1940 roku. Przetrzymywano tu około 6 tysięcy polskich jeńców z wojny obronnej 1939 roku.
- obozy w Świętoszowie (Neuhammer), Stalag VIII E, przeznaczony dla jeńców wielu narodowości i Stalag 308, przeznaczony dla jeńców radzieckich.

W samym mieście natomiast utworzono już w 1939 roku Stalag VIII C, przeznaczony dla podoficerów i szeregowych żołnierzy wojsk lądowych. Przebywali tu Polacy, Belgowie, Francuzi i żołnierze francuskich wojsk kolonialnych z Afryki i Azji, Brytyjczycy, Grecy, Jugosłowianie oraz żołnierze z Armii Czerwonej. Od 1943 roku w Żaganiu przebywali jeńcy włoscy, a w 1944 roku słowaccy i 101 powstańców warszawskich. Jeńcy, którzy byli więzieni w obozie byli zmuszani do ciężkiej pracy fizycznej. W chwili ewakuacji w lutym 1945 roku w ewidencji obozowej było ponad 49 tysięcy jeńców.

Stalag Luft III

Drugim obozem ulokowanym w sąsiedztwie Stalagu VIII C był Stalag Luft III. Był to obóz przeznaczony dla pilotów i członków załóg samolotów z USA i brytyjskiego Royal Air Force (RAF). W RAF walczyli piloci nie tylko z Wielkiej Brytanii, ale i z Australii, Nowej Zelandii, RPA, Kanady oraz krajów europejskich - Czech, Francji, Norwegii, Belgii, Holandii, Litwy, Grecji oraz Polski. Jeńcy również takich narodowości znajdowali się w Żaganiu.

W tym obozie jeńcy nie pracowali, a warunki życia mieli lepsze niż w innych obozach jenieckich. W nocy z 24 na 25 marca 1944 roku, z sektora północnego Stalagu Luft III doszło do jednej z najlepiej przygotowanych masowych ucieczek. Specjalnie wykonanym tunelem „Harry” uciekło 80 więźniów. W wyniku zarządzonej w całych Niemczech akcji poszukiwawczych tylko 3 udało się zbiec do Wielkiej Brytanii. Pozostałych złapano. Na osobisty rozkaz Hitlera, 50 złapanych jeńców zamordowano w różnych miastach w pobliżu miejsca schwytania. W literaturze wydarzenie to nazwane zostało jako Wielka Ucieczka (The Great Escape) i doczekało się wielu publikacji i ekranizacji.

Muzeum dysponuje salą TV na 25 miejsc oraz bogatą filmoteką dokumentalną w różnych wersjach językowych. W Muzeum można zakupić materiały dotyczące problematyki obozowej oraz informatory w języku polskim, angielskim i niemieckim.

W rejonie budynku Muzeum znajduje się pomnik, poświęcony jeńcom oraz makieta tunelu ucieczkowego w skali 1:1 z repliką wieży strażniczej i fragmentami ogrodzenia.

Na terenach obozowych zorganizowane zostały dwa szlaki turystyczne, przebiegające przez cmentarze wojenne i pozostałości infrastruktury obozowej.

Muzeum Obozów Jenieckich znajduje się przy ulicy Lotników Alianckich 6 w Żaganiu.

Więcej informacji na temat muzeum można znaleźć tutaj.

Źródło: www.ziemialubuska.pl, www.muzeum.eline2.serwery.pl,

Fot. udostępnione na www.ziemialubuska.pl.

Powrót