Wojciech Jerzy Has był wybitnym reżyserem filmowym, scenarzystą, producentem i pedagogiem.

Od studenta Szkoły Handlowej do wybitnego reżysera

Wojciech Jerzy Has urodził się 1 kwietnia 1925 roku w Krakowie. Podczas okupacji studiował w krakowskiej Szkole Handlowej, a po jej ukończeniu na Wydziale Grafiki w Szkole Przemysłu Artystycznego w Krakowie. Warto podkreślić, że szkoła ta była "zakonspirowaną Akademią Sztuk Pięknych". Kiedy szkoła została zlikwidowana, młody Has zatrudnił się w kopalni. W 1943 roku na krótko podjął pracę w dziale graficznym wydawnictwa książkowego.

Po zakończeniu wojny, w 1945 roku Wojciech Jerzy Has rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, zdobywając wykształcenie w pracowni profesora Eibischa. Ponadto, w 1946 roku ukończył Kurs Przysposobienia Filmowego. W tym samym roku rozpoczął pracę w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie. W latach 1951 - 1956 pracował w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi, gdzie realizował filmy oświatowe, instruktażowe oraz dokumentalne.

W 1947 roku Wojciech Jerzy Has zadebiutował średniometrażowym obrazem fabularnym "Harmonia". Dziesięć lat później, od 1957 roku realizował już pełnometrażowe produkcje. Wtedy to zadebiutował filmem "Pętla", stworzonym na podstawie opowiadania Marka Hłaski.

W 1955 roku rozpoczął pracę w Zespole Autorów Filmowych "Syrena", a następnie w "Iluzjonie". Od 1958 roku pracował w Zespole "Kamera". W latach 1981 - 1987 pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu "Rondo", a w latach 1987 - 1989 - członka Komitetu Kinematografii.

Wojciech Jerzy Has współpracował również z Państwową Wyższą Szkołą Filmową, Telewizyjną i Teatralną w Łodzi, gdzie od 1974 roku wykładał na wydziale reżyserii. W latach 1989 - 90 był dziekanem tego wydziału. Co ważne, przez sześć lat (1990 - 1996) obejmował stanowisko rektora łódzkiej szkoły filmowej.Wojciech Jerzy Has był także dyrektorem i opiekunem artystycznym Studia "Indeks", które działało przy PWSFTviT.

Charakterystyka twórczości Wojciecha Jerzego Hasa

Wojciech Jerzy Has był postrzegany jako: "artysta o dużej indywidualności, unikający politycznych, czy komercyjnych uwarunkowań w swojej twórczości. Był artystą osobnym, by nie rzec wyobcowanym. Najważniejsze swoje filmy stworzył w okresie rozkwitu szkoły polskiej, niejako obok niej, w swojej własnej poetyce". Wybitny reżyser często był nazywany "wizjonerem polskiego kina".

Kino Wojciecha Jerzego Hasa to przede wszystkim kino autorskie. Has nie pozostawiał niczego przypadkowi. Panował nie tylko nad scenariuszami, ale dopracowywał również szczegóły ze scenografami i operatorami. Interesował się wszystkim i wszystko kontrolował. W ten sposób powstawały precyzyjne scenopisy. Dopiero film rozrysowany na poszczególne ujęcia i przemyślany, mógł trafić do produkcji. Has panował nad wszystkim, nie pozostawiając swobody również swoim aktorom. Aktorzy byli dla niego tylko jednym z wielu elementów składających się na film. Nie mogli improwizować, musieli całkowicie poddać się wizji reżysera, zaufać mu. Dla Hasa nadrzędnym źródłem informacji w filmie był obraz. Aktor to jeden z elementów tegoż obrazu, równie ważny jak przestrzeń kadru.

Krzysztof Teodor Toeplitz tak pisał o twórczości Wojciecha Jerzego Hasa:

Has kręci filmy o fasonach, o pozach, jakie przybierają ludzie, aby ozdobić swoją egzystencję, obronić się, uświetnić, w jakiś sposób upoetyzować. Jest to często poezja tandetna, tani choinkowy szych, ale reżyser nie ma zamiaru go niszczyć, ani demaskować. Przeciwnie, w tandetnym pięknie pozy odnajduje istotne piękno i ciepło. (…) Jego filmy rozgrywają się na pograniczu niesłychanej rafinady i absolutnego realizmu, są zarazem dworskie i rokokowe oraz rynsztokowe i brutalne.

Wojciech Jerzy Has stworzył takie filmy, jak: "Pętla", "Pożegnania", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Lalka", "Sanatorium pod klepsydrą", "Niezwykła podróż Baltazara Kobera", czy "Jak być kochaną".

Reżyser był wielokrotnie nagradzany i odznaczany za swoją działalność. W 1959 roku został uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1998 roku otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w uznaniu wybitnych osiągnięć w działalności artystycznej oraz za zasługi w pracy dydaktycznej z okazji 50-lecia PWSFTviT. W 1999 roku otrzymał Polską Nagrodę Filmową za Osiągnięcia Życia, a rok później - na 8. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych "Camerimage" w Łodzi nagrodę za szczególną wrażliwość wizualną.

Wojciech Jerzy Has zmarł 3 października 2000 roku w Łodzi. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Dołach w Łodzi.

Źródło: E. Nawój www.culture.pl, www.filmpolski.pl, www.wikipedia.pl,

Fot. opublikowane przez Szczebrzeszynski, www.wikipedia.pl 29.04.2010.