Piątek 24.08.2012, godz. 14:24Spadek, a rozwód

Spadek, a rozwód

Przepisy Kodeksu cywilnego wyróżniają dwie drogi nabycia spadku. Stosownie do treści art. 926 KC powołanie do spadku następuje w drodze ustawy bądź testamentu. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, albo żadna z osób, które powołał do dziedziczenia w drodze testamentowej nie chce lub nie może być spadkobiercą, to w takiej sytuacji zastosowanie będą miały przepisy ustawowe, które wskazują na porządek dziedziczenia.

Ten krótki wstęp jest niezbędny ze względu na okoliczności niniejszej problematyki. Spadkodawca ma swobodę w zakresie tego, kto w jego ocenie powinien dziedziczyć spadek po nim. Dlatego należy zasadniczo rozróżnić dwie drogi dziedziczenia i wpływ rozwodu na zdolność bycia spadkobiercą.

Dziedziczenia ustawowe

Przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące dziedziczenia ustawowego wskazują na kategorie osób, które z mocy ustawy uprawnione są do spadku. Wśród nich wymieniony został małżonek. Jednakże przepisy te nie dotyczą byłego małżonka – po rozwodzie traci on jakiekolwiek uprawnienia do dziedziczenia z ustawy. Tym samym nie może żądać zasądzenia na jego rzecz jakiejkolwiek części spadku, która pozostała po byłym małżonku.

Ustawodawca, jeżeli chodzi o małżonków idzie dalej, gdyż w art. 935¹ Kodeksu Cywilnego wskazuje, że: „Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji”.

Przepisy te wskazują jednoznacznie, iż nawet w przypadku separacji brak jest możliwości włączenia małżonka (lub byłego małżonka, gdy orzeczono już rozwód) do kręgu osób dziedziczących po spadkodawcy w drodze ustawy.

Co ważne, małżonek może być ponadto wyłączony od dziedziczenia ustawowego w sytuacji, gdy spadkobierca wystąpi o orzeczenie rozwodu bądź separacji z jego uzasadnionej winy. Stanowi o tym art. 940 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkobierca wystąpił o orzeczenie rozwodu bądź separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

§ 2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenie powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku”.

Natomiast rozwód lub separacja nie ma wpływu na dziedziczenie ustawowe dzieci, które stosownie do postanowień art. 931 Kodeksu cywilnego powołane są do spadku w pierwszej kolejności.

Dziedziczenie testamentowe

Sprawa dziedziczenia przybiera nieco inny obrót w sytuacji, gdy spadkodawca pozostawił testament. Spadkodawca ma swobodę w zakresie ustalania osób, które powołuje do spadku, tym samym nie ma żadnych przeszkód ku temu, aby były małżonek, bądź małżonek z którym pozostaje on w separacji zostali spadkobiercami (oczywiście w sytuacji, gdy po ich stronie również będzie taka wola).

Kwestia zasad dziedziczenia testamentowego, przyjęcia bądź odrzucenia spadku oraz warunków formalnych skuteczności testamentu wymaga osobnego omówienia.