Ulica: Lipowa

20 - 020 Lublin

Intro:

Cmentarze przy ul. Lipowej to najstarszy i najbardziej znany zespół cmentarzy we wschodniej Polsce, w skład którego wchodzą cmentarze: rzymskokatolicki, ewangelicko-augsburski, prawosławny oraz wojskowo - komunalny, z główną bramą wejściową od ul. Białej. Powstanie tego jednego z najcenniejszych cmentarzy w Polsce datowane jest na rok 1794.

Opis:

Ma on wielonarodowy i wielowyznaniowy charakter, można na nim zobaczyć wiele nagrobków, będących cennymi dziełami sztuki rzeźbiarskiej. Na lubelskiej nekropolii spoczywają ludzie zasłużeni dla miasta czy kraju – m.in. ks. Piotr Ściegienny - zesłaniec i działacz chłopski. Cmentarz był również miejscem pochówku żołnierzy armii austro - węgierskiej z I wojny światowej, bojowników poległych w walkach z bolszewikami, a także żołnierzy AK i uczestników walk w 1939 roku. Część północna cmentarza kryje w sobie cmentarz ewangelicki - spoczywają tam prochy m.in. zasłużonej dla Lublina rodziny Vetterów. W tej samej części znajduje się także cmentarz prawosławny z cerkwią pw. Świętych Niewiast Niosących Wonności.

Tak naprawdę do końca XVIII wieku w Lublinie nie było wydzielonego miejsca, przeznaczonego na pochówek. Lublinianie w tym czasie chowani byli w kryptach kościelnych oraz na małych, przykościelnych cmentarzach. Do dzisiaj uchowały się szczątki takiego cmentarza, znajdującego się obok kościoła Św. Trójcy na ulicy Ewangelickiej. Większość znajdujących się tam nagrobków pochodzi z początków XIX wieku.

Pozwolenie na otwarcie najstarszej części nekropolii tj. cmentarza rzymskokatolickiego zostało wydane w roku 1794 przez biskupa chełmskiego i lubelskiego, Wojciecha Skarszewskiego. Założono go na gruntach klasztoru Panien Brygidek Lubelskich, na tzw. Rurach. Mimo że idea otwarcia nekropolii położonej poza obrębem miasta była wynikiem realizacji zarządzenia władz austriackich zabraniającego grzebania zmarłych w kościołach i na cmentarzach przykościelnych, na niewielkim początkowo terenie nekropolii (1,68 ha) chowano tylko szczątki przenoszone z popadających w ruinę cmentarzyków śródmiejskich. Wraz z nimi przeniesiono tu kilkanaście pomników nagrobnych (kilka z nich zachowało się do dziś). Dopiero od jesieni 1811 roku datują się pierwsze regularne pochówki zmarłych, początkowo wolnomyślicieli (masonów), później zaś innych obywateli miasta. Cmentarz był ogrodzony i obsadzony lipami, stąd jego nazwa "Pod Lipkami" lub "Lipki".

W najstarszej części cmentarza znajduje się około tysiąca grobów z XIX wieku, z których większość wymaga odnowienia. Zostały zbudowane przeważnie z nietrwałego piaskowca i wapienia. Obecnie wiele grobowców jest już opuszczonych.

W związku z zapełnianiem się jego przestrzeni grobami, władze kościelne i miejskie kilkakrotnie dokupowały ościenne tereny poszerzając go (m.in. w latach 1853, 1870, 1899 i przed II wojną światową). Około roku 1825 założono sąsiadującą z cmentarzem rzymskokatolickim część ewangelicko - augsburską, a po roku 1840 część grecko - unicką (obecnie znaną jako cmentarz prawosławny). W roku 1915 część cmentarza rzymskokatolickiego została wykorzystana przez władze austriackie jako miejsce pochówku żołnierzy i w następnych latach z części tej utworzono osobny cmentarz, zwany obecnie wojskowo - komunalnym. W wojskowej części cmentarza znajdują się też groby komunistów i działaczy PZPR. Na terenie zespołu cmentarzy przy ul. Lipowej w Lublinie znajdują się trzy kaplice: pw. Wszystkich Świętych w części rzymskokatolickiej, pw. Niewiast Niosących Wonności w części prawosławnej oraz kaplica na cmentarzu wojskowo - komunalnym. W roku 2005 w części ewangelicko - augsburskiej oddano do użytku pierwsze na Lubelszczyźnie kolumbarium.

W prawosławnej części nekropolii pochowani są żołnierze armii Ukraińskiej Republiki Ludowej atamana Semena Petlury, którzy w roku 1920 byli sojusznikami Polski w walce z bolszewikami. Po wojnie tej wielu z nich osiedliło się w Polsce, a przed drugą wojną światową stanowili w Lublinie aktywną kulturalnie mniejszość. Jako prawosławni chowani byli w wydzielonej części cmentarza. W ostatnich latach zaniedbana wcześniej ukraińska kwatera została uporządkowana - w maju 2001 roku odsłonięto tu pomnik ukraińskich żołnierzy.

Prawosławny cmentarz przy ul. Lipowej, na którym znajduje się blisko 500 nagrobków, to unikalna część najstarszej lubelskiej nekropolii, a katedralna parafia prawosławna od lat stara się o jego renowację. W roku 2009 dostała zgodę urzędu miasta na prace. W pierwszej kolejności parafia chce utwardzić alejki i oświetlić cmentarną kaplicę pw. Świętych Niewiast Niosących Wonności. W planach parafii znajduje się także także budowa kolumbarium. Znajdzie się ono w zrekonstruowanym murze, który kiedyś oddzielał od siebie prawosławną i ewangelicką część nekropolii.

Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie funkcjonują w świadomości lublinian jako jedna nekropolia. Są one miejscem pochówku osób zasłużonych oraz zwykłych obywateli miasta i regionu. Od roku 1985 nekropolia posiada status zabytku, zarówno ze względu na walory historyczne jak i artystyczne. Znajdują się tu pomniki nagrobne wykonane przez tak znanych artystów jak Antoni Kurzawa, Bolesław Jeziorański, Konstanty Laszczka, Ludwik Pyrowicz, Bolesław Syrewicz, Hipolit Kasjan Marczewski, Leon Migalski, Adolf Saturnin Timme i in. O objęcie opieką konserwatorską cmentarzy przy ul. Lipowej w Lublinie apelował w latach 1976 i 1981 na łamach Kameny historyk sztuki Michał Domański, który w swych artykułach dokonał pierwszego całościowego rozpoznania zabytkowych walorów rzeźby nagrobnej. W roku 1985 powstał Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Lublina, przy którym dwa lata później powołano Komisję Ochrony Zabytków Cmentarnych. Od tego czasu członkowie i sympatycy urządzają doroczne kwesty, których celem jest odnowa i ratowanie zabytków cmentarnych.

 Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarze_przy_ul._Lipowej_w_Lublinie

Powrót