Ulica: Kościuszki

37 - 600 Lubaczów

Intro:

Lubaczów jest miastem położonym przy granicy z Ukrainą, w południowo – wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim.

Opis:

Cmentarz żydowski w Lubaczowie, o powierzchni 0,3 ha znajduje się na ulicy Kościuszki. Obok nekropolii znajduje się cmentarz katolicki oraz liceum ogólnokształcące, od których kirkut odgrodzony jest wysokim murem z cegły, z przestrzenną, zadaszoną bramą w centrum północnego boku. Na jej obramieniu umieszczono trzy tablice w językach: polskim, hebrajskim oraz jidysz. Tablice te stanowią upamiętnienie sponsora muru – Josefa Hirsza (Joe) Reinfelda, Żyda urodzonego w Lubaczowie. Dzięki jego wsparciu finansowemu, ogrodzenie powstało w 1930 roku.

Najprawdopodobniej nekropolia powstała w pierwszej ćwierci XVIII wieku. Na kirkucie w Lubaczowie zachowało się 1665 nagrobków, z czego 35 pochodzi z XVIII wieku. Ponadto, na terenie cmentarza znajduje się zbiorowa mogiła - 950 Żydów, zamordowanych przez Niemców w 1942 roku. Na mogile widnieje tablica pamiątkowa, poświęcona ofiarom tej zbrodni. Warto również odnotować, że pierwotnie cmentarz zajmował powierzchnię 0,71 ha, jednak południowa część nekropolii została przejęta przez sąsiadujący cmentarz katolicki.

Studenci Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod kierunkiem doktora Bogusława Mansfelda napisali pracę naukową na temat cmentarza w Lubaczowie. Na temat kirkutu piszą (cytat z www.kirkuty.xip.pl):

Dominującym materiałem nagrobków jest kamień wapienny, czasem występuje czerwony lub żółty piaskowiec. Tablice z wapienia pokrywała polichromia. Najczęściej używanymi kolorami były: biały, niebieski, czerwony, żółty, złoty, srebrny i czarny. Nagrobki wykonane są metodą odkuwania lub rycia. Dokładnie opracowana jest tylko strona licowa, której plastyka jest zróżnicowana. Lico tablic posiada najczęściej układ dwustrefowy. W centrum górnej strefy znajduje się symbol charakteryzujący osobę zmarłego ograniczony od góry pasem napisu. Wolne pole wypełnia dekoracja roślinna. Strefa dolna zawiera tekst pisany literami hebrajskimi, często flankowany kolumnami. Podstawowy symbolami są: świecznik, złamane drzewko, korona, lwy, regały z książkami, dłonie, dzbanek i taca, ptaki, wazony z kwiatami, jelenie. Często te symbole występują w różnych kombinacjach, np. powtarzają się zestawienia świecznika z ptakami, korony z lwami lub regałem względnie złamanym drzewkiem, lew z regałem, złamane drzewko z regałem.

Warto podkreślić, że w roku 1933, kiedy to nasiliły się antyżydowskie nastroje, kirkut w Lubaczowie został na pewien czas zamknięty. Ponadto, w okresie II wojny światowej cmentarz stał się miejscem zbrodni – masowych mordów Żydów.

Część nekropolii została przeznaczona na potrzeby sąsiadującego cmentarza komunalnego. Wtedy też mur biegnący wzdłuż wschodniego boku nekropolii został poddany rozbiórce. Czynności te wzbudziły spore kontrowersje wśród tamtejszej społeczności, a także społeczności żydowskiej za granicą. Wynikiem tego był remont ogrodzenia oraz przeprowadzenie prac porządkowych na terenie kirkutu. Wszelkie te działania mogły być zrealizowane dzięki pomocy finansowej pochodzącej z Lubaczowa rodziny Herzbergów.

Ciekawostką na pewno jest fakt, że 17 stycznia 1990 roku cmentarz żydowski w Lubaczowie został wpisany do rejestru zabytków.

Źródło: www.kirkuty.xip.pl, www.zydzi.lubaczow.pl (Paweł Sygowski, Andrzej Trzciński, Żydzi lubaczowscy i ich cmentarz, "Rocznik Lubaczowski", t. VIII, Lubaczów 1998, s. 111 - 116), www.or-bad.horyniec.info,

Fot. autorstwa Aleksandra Juszyńskiego, udostępnione na www.wikipedia.pl 07.10.2011 na licencji Creative Commons.

Powrót