Wtorek 06.12.2011, godz. 14:26Pusta noc na Kaszubach

Na terenie Kaszub, tamtejsi mieszkańcy praktykowali religijny zwyczaj "pustej nocy". Pustą nocą na Kaszubach nazywa się ostatnią noc przed pogrzebem zmarłej osoby. Podczas ostatniego wieczoru, rodzina, bliscy i znajomi zmarłego spotykali się w domu nieboszczyka, aby odmówić różaniec. Po zakończeniu modlitwy w intencji zmarłego, ludzie przez kilka godzin lub całą noc śpiewali pieśni pustonocne. W ten sposób, przy modlitwie czuwali przy zmarłym.

Pojęcie "pustej nocy" tłumaczy się jako noc pustki po odejściu bliskiej osoby. Staropolszczyzna wyjaśnia słowo "pusty" jako opuszczony, zapomniany i pozbawiony pomocy. Aby uniknąć takiego zapomnienia duszy zmarłego i zapobiec jej osamotnieniu, mieszkańcy Kaszub praktykowali obrzęd "pustej nocy". Dawniej, ludzie gromadzili się w domu nieboszczyka i tam modlili się, a także czuwali. Z czasem, kiedy zwłoki nie są już pozostawiane w domu, a przewożone do kaplicy, zwyczaj ten przeniesiono do kapliczek lub specjalnie wyznaczonych salek. Rytuał pustej nocy funkcjonował na terenie całej wspólnoty bałtosłowiańskiej, jednak z upływem czasu został zapomniany i odprawiany jedynie na małej części tego terytorium. W XIX wieku przy zmarłym czuwano przez kilka nocy przed pogrzebem, a w ostatnią noc – do samego rana. Współcześnie, całonocne modlitwy przeistoczyły się w kilkugodzinne czuwanie, w dniu pogrzebu. Zwyczaj ten obecny jest do dziś głównie na kaszubskich wsiach.

W pustej nocy uczestniczyły całe rodziny zmarłego, od maleńkich dzieci, aż po starszych przedstawicieli rodu. Ilość osób biorących udział w pustej nocy zależy także od statusu nieboszczyka, jego "ważności" w danej społeczności. Warto podkreślić, że na Kaszubach zorganizowano puste noce przed pogrzebem papieża Jana Pawła II. Ważnym elementem pustej nocy jest śpiew. W związku z tym, podczas uroczystości musi być obecny śpiewak, najlepiej zawodowy, a do tego mężczyzna. Spotyka się także całe grupy muzyków, którzy śpiewają naprzemiennie jako chóry. Ważne jest, aby śpiew był donośny, mocny i głośny.

Pusta noc przebiega według określonego przez tradycję scenariusza. Ludzie spotykają się na różańcu oraz wspólnej modlitwie. W pomieszczeniu, gdzie odbywa się uroczystość stoi krucyfiks i zapalone świece, a stoły przykryte są białym obrusem. Po zakończeniu modlitwy, kobiety z dziećmi i chorzy wracają do domów, a pozostali zasiadają wokół stołów. Wtedy też rozpoczyna się wspólny śpiew. Warto podkreślić, że wykonanie jednej pieśni trwa od kilku do kilkunastu minut, ponieważ każdy utwór ma co najmniej kilka, a nawet kilkanaście zwrotek. Jedna ze znanych pieśni "Za starosty Marcyjana" ma aż 56 strofek. Podczas przerw w modlitwach i śpiewie, wszyscy zgromadzeni mogą napić się kawy, a także posilić się pożywieniem, przygotowanym wcześniej przez żałobników.

Źródło: www.wikipedia.pl,

Fot. aut. Magnawik, udostępnione na www.wikipedia.pl 30.06.2011 na licencji Creative Commons.