Franciszek Starowieyski był wybitnym polskim malarzem, rysownikiem, grafikiem, twórcą plakatów, scenografem teatralnym i telewizyjnym. Znawca oraz kolekcjoner dzieł sztuki.

Franciszek Andrzej Bobola Biberstein – Starowieyski, pseudonim Jan Byk.

Urodził się 8 lipca 1930 roku w Bratkówce koło Krosna. Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Biberstein. Podobno, jako młody chłopak, chciał zostać inżynierem – wynalazcą. Jednak ostatecznie podjął naukę w liceum plastycznym w Szczekocinach. Na egzaminie otrzymał temat „Człowiek i drzewo” - narysował wisielca na gałęzi. Studia artystyczne - malarstwo rozpoczął na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie jego nauczycielami byli Wojciech Weiss i Adam Marczyński, a następnie studiował na ASP w Warszawie, w pracowni Michała Byliny. Dyplom obronił w 1955 roku.

W kręgu jego artystycznych zainteresowań znajdowało się malarstwo, plakat, grafika użytkowa oraz scenografia teatralna i telewizyjna. W malarstwie wykształcił swój własny, oryginalny styl, który charakteryzował się m.in. „rysunkową formą o kaligraficznej precyzji kreski”. Stworzył około 300 plakatów – jest nazywany jednym z najwybitniejszych przedstawicieli „polskiej szkoły plakatu”. Wiele lat spędził na przemian w pracowniach w Warszawie oraz Paryżu. W swojej twórczości, Starowieyski wykorzystywał elementy kultury baroku, którą był zafascynowany. Malarz w swoich dziełach stosował pewnego rodzaju metaforykę oraz własny system znaków. Prace swojego autorstwa datował 300 lat wstecz – twierdził, że to oddaje jego stan ducha i umysłu.

Franciszek Starowieyski popularność zyskał w latach 60., kiedy stworzył całą serię plakatów teatralnych i filmowych. Jego malarstwo przepełnione było fascynacją kobiecym ciałem o rubensowskich kształtach, zmysłowości, a także refleksją nad przemijaniem i śmiercią. Prace Starowieyskiego były wielokrotnie przedstawiane w galeriach oraz muzeach – nie tylko w Polsce, ale także w Austrii, Belgii, Francji, Holandii, Kanadzie, Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych, czy we Włoszech.

W 1980 roku Franciszek Starowieyski stworzył Teatr Rysowania. Przedstawienia okazały się hitem i przez kilkanaście lat odbyło się ich ponad 20 – w rozmaitych zakątkach kraju i świata. Spektakle odbywały się przez kilka godzin i trwały przez trzy dni z rzędu. Podczas tego typu przedsięwzięć, artysta, w „towarzystwie” zgromadzonych widzów, zapełniał olbrzymie płótna (3×6 m) rysunkami. Starowieyski twierdził, że ludzie motywują go do pracy i rysowania. Widowisko rozpoczynało się od narysowania wielkiego koła. Reszta była już jedynie albo może aż wielką improwizacją. Po kilku chwilach, z narysowanego kręgu wyłaniały się konkretne kształty, postaci, np. kształty kobiece, zwierzęce, a także przedmioty abstrakcyjne. Warto podkreślić, że stałym elementem takich spektakli był: nagi tors malarza, naga modelka oraz białe wino. Starowieyski rysował i opowiadał zgromadzonej publiczności o tym, co go inspiruje, a także co wyłania się w malarsko - rysunkowych kompozycjach.

Franciszek Starowieyski sprawdził się także w roli nauczyciela. Prowadził zajęcia w Hochshule der Knute w Berlinie. Ponadto, wykładał na Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie.

Jest laureatem wielu cennych nagród, m.in.: Grand Prix na Biennale Sztuki Współczesnej w Sao Paulo (1973) oraz Grand Prix za plakat filmowy na festiwalu w Cannes (1974), Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu w Paryżu (1975). W 1994 roku został uhonorowany Nagrodą „Złotej Maski” za scenografię do komediodramatu „Ubu Król czyli Polacy” Krzysztofa Pendereckiego w Teatrze Wielkim w Łodzi. W 2004 roku otrzymał Nagrodę Ministra Kultury w dziedzinie sztuk plastycznych, a rok później został odznaczony przez ministra kultury Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

Franciszek Starowieyski miał także możliwość zagrać w filmach – „Danton” Andrzeja Wajdy i „Struktura kryształu” Krzysztofa Zanussiego.

Franciszek Starowieyski zmarł 23 lutego 2009 roku w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu w podwarszawskich Laskach.

Źródło: www.polscy-malarze.pl, www.wikipedia.pl, www.wiadomosci.gazeta.pl, www.rp.pl,

Fot. autorstwa Babcia Hania, udostępnione na www.wikipedia.pl 25.02.2009 na licencji Creative Commons.