Gustaw Holoubek był wybitnym polskim aktorem teatralnym i filmowym, reżyserem i dyrektorem teatrów. Ponadto, artysta był pedagogiem, prezesem Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, posłem na Sejm PRL VII i VIII kadencji, senatorem I kadencji.

Gustaw Holoubek urodził się 21 kwietnia 1923 roku w Krakowie.

W 1939 na ochotnika zaciągnął się do wojska i uczestniczył w kampanii wrześniowej. Był jeńcem w obozach w Magdeburgu i Toruniu. Został zwolniony w 1940 roku, wcześniej w niewoli zachorował na gruźlicę. Do 1945 roku pracował w krakowskiej gazowni.
Po wojnie, w 1947 roku ukończył studia w krakowskim Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną). Wcześniej uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie.

Gustaw Holoubek w teatrze zadebiutował 1 marca 1947 roku rolą Charysa w Odysie u Feaków Stefana Flukowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. W latach 1949-1956 pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i aktor Teatru Śląskiego w Katowicach.

Gustaw Holoubek, w trakcie swojej kariery teatralnej zagrał m.in. rolę tytułową w "Fantazym" Juliusza Słowackiego we własnej reżyserii (Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, 1955), sędziego Custa w "Trądzie w pałacu sprawiedliwośc"i Ugo Bettiego w reż. Marii Wiercińskiej (Scena Kameralna Teatru Polskiego w Warszawie, 1958), Goetza w "Diable i Panu Bogu" Jean-Paula Sartre'a w reż. Ludwika René (Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1960), Skrzypka w "Rzeźni" Sławomira Mrożka (1975), tytułową w "Królu Learze" Williama Szekspira (1977, oba przedstawienia w reż. Jerzego Jarockiego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie). W 1989 roku wystąpił w przedstawieniu "Mała Apokalipsa" na podstawie powieści swego przyjaciela, Tadeusza Konwickiego, wyreżyserowanym przez Krzysztofa Zaleskiego (Teatr Ateneum w Warszawie).

Był Gustawem-Konradem w "Dziadach" Adama Mickiewicza, inscenizowanych w 1967 roku przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym. Zdjęcie tego przedstawienia z afisza przez władze przyczyniło się do wybuchu demonstracji studenckich i zapoczątkowało wydarzenia Marca 1968. Kreacja Gustawa Holoubka, odtwórcy głównej roli, wpłynęła na wymowę widowiska i oddźwięk społeczny przedstawienia. W 1981 zagrał rolę Superiusza w Pieszo Sławomira Mrożka, w reżyserii Jerzego Jarockiego. Zaprotestowała wówczas m.in. grupa wojskowych, publikując list w "Żołnierzu Wolności".

Zagrał w prawie stu przedstawieniach Teatru Telewizji, współpracując z wieloma polskimi reżyserami, m.in. Adamem Hanuszkiewiczem, Zygmuntem Hübnerem, Andrzejem Łapickim, Olgą Lipińską, Jerzym Gruzą, Janem Englertem, Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim. Jako reżyser przeniósł na ekran Teatru Telewizji m.in. Fantazego (1971) i Kordiana Juliusza Słowackiego (1980), Hamleta Williama Szekspira (1974), Na dnie Maksima Gorkiego (1994), Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego (1999) i Króla Edypa Sofoklesa (2005).
Gustaw Holoubek był wykładowcą Akademii Teatralnej w Warszawie. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie. Został odwołany w styczniu 1983 z powodu konfliktu z ówczesnymi władzami.

Gustaw Holoubek w filmie zadebiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w Żołnierzu zwycięstwa w reż. Wandy Jakubowskiej (1953). Łącznie zagrał ok. 50 ról. Wystąpił w kilku filmach Wojciecha Jerzego Hasa: Pętli, Pożegnaniach, Rękopisie znalezionym w Saragossie i Sanatorium pod Klepsydrą. Zagrał także w Prawie i pięści Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, Klubie profesora Tutki Andrzeja Kondratiuka, Marysi i Napoleonie Leonarda Buczkowskiego, Jak daleko stąd, jak blisko i Lawie Tadeusza Konwickiego. Był reżyserem noweli filmowej Czas przybliża, czas oddala, będącej pierwszą częścią cyklu Spóźnieni przechodnie, a także reżyserem i scenarzystą filmu Mazepa, zrealizowanego na podstawie dramatu Juliusza Słowackiego.

W 1976 roku i 1980 roku uzyskiwał mandat posła na Sejm PRL. W 1982 roku, po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, zrzekł się mandatu. W latach 1989-1991 był senatorem I kadencji wybranym z ramienia Komitetu Obywatelskiego (w trakcie kadencji przeszedł do Unii Demokratycznej). Od 1992 do 1993 zasiadał w Radzie ds. Kultury przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej Lechu Wałęsie.
Od 1994 roku Gustaw Holoubek był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Współpracował z miesięcznikiem psychologicznym "Charaktery".

Był mężem aktorek Danuty Kwiatkowskiej i Marii Wachowiak, a od 1973 roku Magdaleny Zawadzkiej. Pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Orderem Orła Białego w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne osiągnięcia w pracy artystycznej i dydaktycznej.
Gustaw Holoubek zmarł 6 marca 2008 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Źródło: www.wikipedia.pl,

Fot. autorstwa Sławka Skoniecznego, udostępnione na commons.wikimedia.org 21.08.2009 na licencji Creative Commons.