Środa 19.09.2012, godz. 15:58Jak należycie zabezpieczyć pieniądze przechowywane w bankach, na wypadek śmierci?

Ostatnio głośno było o pieniądzach, które leżą na kontach w bankach lub OFE. Pieniądzach osób zmarłych. Podobno, kwoty te liczone są w miliardach złotych. Na Polskich-Cmentarzach wyjaśniamy, jak należycie zabezpieczyć pieniądze przechowywane w bankach, na wypadek śmierci.

Kwestia należytego zabezpieczenia pieniędzy przechowywanych w bankach na wypadek śmierci stanowi coraz powszechniejszy problem, gdyż często występują przypadki, gdy rodziny nie mają jakiejkolwiek wiedzy odnośnie środków pieniężnych przechowywanych przez ich bliskich na rachunkach bankowych czy lokatach. Polski system prawny nie zobowiązuje instytucji bankowych do poszukiwania spadkobierców osób, których środki znajdują się w bankach. W takiej sytuacji cały ciężar „poszukiwania” pieniędzy spoczywa na osobach, które będę miały prawo do uzyskania stosownych środków.

Z praktycznego punktu widzenia najlepszym zabezpieczeniem jest przekazanie informacji osobom najbliższym, iż otworzyliśmy rachunek bankowy w konkretnym banku i gromadzimy tam jakieś środki. Często z różnych przyczyn wolimy taką informację zachować dla siebie. Konsekwencją powyższego może być utrudnione uzyskanie zgromadzonych środków przez naszych bliskich, gdyż brak jest swoistego rejestru, który mógłby nam udzielić informacji odnośnie tego czy w jakimś banku spadkobierca miał konto i gromadził na nim jakieś środki. Warto zwrócić uwagę na korespondencję zmarłej osoby – może być pomocna przy ustalaniu właściwych instytucji finansowych.

Całkiem inną sytuacją jest kwestia wypłaty pieniędzy, gdy wiemy już w jakim banku osoba zmarła miała rachunek. Wypłata środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku może nastąpić jedynie na rzecz spadkobierców, którzy przedstawią postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia, czyli innymi słowy po przedstawieniu jednego z ww. dokumentów, które potwierdzają z punktu widzenia prawnego uprawnienia do podjęcia środków po zmarłym posiadaczu rachunku. Wypłata na rzecz każdego ze spadkobierców następuje w proporcji właściwej do nabytego udziału spadkowego.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku uzyskuje się na skutek przeprowadzenia postępowania spadkowego w sądzie poprzez złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku (na podstawie testamentu lub zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego w przypadku braku testamentu). Akt poświadczenia dziedziczenia sporządza notariusz i ma on taką samą moc prawną jak postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

W przypadku małżonków, jeśli zmarły małżonek posiadał na swoim indywidualnym rachunku bankowym środki pieniężne objęte wspólnością ustawową (przede wszystkim wynagrodzenie), pozostały przy życiu małżonek ma prawo żądać wypłaty połowy środków z rachunku bankowego (jako jego części ze wspólności majątkowej), natomiast druga połowa środków podlega dziedziczeniu i jest wypłacana po przedstawieniu ww. dokumentów spadkowych.

Polski system prawny przewiduje ponadto instytucje, które umożliwiają swoiste zabezpieczenie naszych środków znajdujących się na rachunkach bankowych. W śród nich należy wymienić następujące:

1. Wspólny rachunek bankowy

Zgodnie z art. 51 i 51a Prawa bankowego istnieje możliwość prowadzenia rachunku bankowego dla kilku osób. Oznacza to, że, o ile umowa nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku może swobodnie dysponować wszystkimi środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku oraz wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.

Umowa rachunku wspólnego może zawierać dodatkowe postanowienia na wypadek śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku. W takiej sytuacji można na przykład postanowić w umowie, że ulega ona rozwiązaniu, a środki są wypłacane żyjącemu współposiadaczowi albo, że rachunek ulega przekształceniu w rachunek indywidualny żyjącego współposiadacza. Ponadto można zastrzec w umowie, że w miejsce zmarłego współposiadacza wchodzą jego spadkobiercy lub inna osoba. Powyższe przepisy nie rzutują na uprawnienia spadkobierców zmarłego do dochodzenia swoich praw wobec żyjących posiadaczy, lecz nie od banku, który prawidłowo wykonał postanowienia umowne rachunku wspólnego.

Ważnym jest jednak to, iż taki rachunek bankowy posiada kilka istotnych różnic w stosunku do normalnego rachunku bankowego. Nie ma możliwości złożenia dyspozycji w banku na wypadek śmierci, jeśli rachunek bankowy należał do co najmniej dwóch osób. Pieniędzmi na koncie możemy dysponować, gdy żyją wszystkie strony umowy na prowadzenie rachunku z bankiem. W przypadku kont wspólnych nie ma również możliwości odzyskania kosztów pochówku na podstawie rachunków lub faktur.

W przypadku śmierci współposiadacza rachunku wspólnego rachunek jest blokowany. Nadal 50 proc. środków jest wciąż do dyspozycji drugiego właściciela rachunku i najczęściej bank wymaga by te pieniądze zostały przekazane na osobny osobisty rachunek bankowy współposiadacza. Pozostała połowa środków wchodzi w skład masy spadkowej i podlega całej procedurze określania grona spadkobierców oraz podziału masy spadkowej. Gdyby ujawnili się inni spadkobiercy, jest to kwota do rozporządzenia przez sąd w procesie nabycia spadku lub w ramach aktu notarialnego potwierdzającego nabycie spadku.

2. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci

Art. 56 Ustawy Prawo bankowe daje posiadaczowi rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub lokaty terminowej prawo do wydania bankowi polecenia wypłaty z rachunku środków po swojej śmierci następującym osobom:

- Małżonkowi.

- Wstępnym (dzieciom, wnukom itd.).

- Zstępnym (rodzicom, dziadkom itd.).

- Rodzeństwu.

Liczba wydanych dyspozycji jest nieograniczona – można wydać polecenie, aby bank wypłacił różne kwoty np. żonie i dzieciom. Suma wypłat na podstawie tych dyspozycji nie może być jednak wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. W przypadku gdy łączna suma dyspozycji przekracza dozwolony limit, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej.

Kwoty wypłacone na podstawie dyspozycji posiadacza nie wchodzą do spadku po nim. Osoby, którym wypłacono kwoty przekraczające limit opisany powyżej zobowiązane są do ich zwrotu spadkobiercom posiadacza, gdyż tylko kwoty do dozwolonego limitu są wyłączone ze spadku po posiadaczu rachunku.

3. Koszty pogrzebu

W przypadku śmierci posiadacza rachunku (na podstawie art. 55 Prawa bankowego), bank zobowiązany jest wypłacić kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku. Bank jest zobowiązany wypłacić zwrot powyższych kosztów do wysokości salda rachunku. Wypłata ta następuje na rzecz osoby, która przedstawiła rachunki potwierdzające wysokość kosztów poniesionych przez nią w związku z pogrzebem. Wysokość wypłaty nie może jednak przekraczać kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Trzeba podkreślić, że nie ma tutaj znaczenia, czy osoba wnosząca o zwrot kosztów pogrzebu jest spadkobiercą zmarłego. Wypłacona kwota nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.

Ocena, które koszty są zgodne ze zwyczajami należy do banku, jednak nie może on odmówić kosztów: wystawienia nagrobka, trumny, miejsca pochówku, odzieży dla zmarłego, uroczystości pogrzebowej i stosownych zawiadomień. Jak zostało wspomniane, bank jest zobowiązany wypłacić zwrot powyższych kosztów do wysokości salda rachunku. Bank nie ma prawa wypłacić więcej niż suma środków na rachunku, nawet jeśli zmarły posiadacz miał prawo do korzystania z kredytu odnawialnego, gdyż obciążałoby to spadkobierców posiadacza.