Wtorek 19.07.2016, godz. 16:56Ekshumacja zwłok – brak uprawnień zarządcy

Zarządca cmentarza nie ma uprawnień, aby żądać ekshumacji zwłok – takie wnioski płyną z najnowszej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29.06.2016 r. (sygn. akt: III CZP 24/16), który zajął się interpretacją art. 15 ustawy o cmentarzach i chowaniu zwłok.

Powyższy przepis określa, kiedy można dokonać ekshumacji zwłok i kto może jej zażądać.
Stosownie do jego treści:
„Art. 15. 1. Ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana:
1)  na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego;
2)  na zarządzenie prokuratora lub sądu;
3)  na podstawie decyzji właściwego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel.
2. W przypadkach wymienionych w ust. 1 pkt 3 zwłoki i szczątki powinny być pochowane na nowo w innym miejscu. W przypadkach wywłaszczenia terenu cmentarnego koszt ekshumacji i przeniesienia ponosi nabywca terenu.
3. Zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne, których wykaz ustala minister właściwy do spraw zdrowia, nie mogą być ekshumowane w przypadkach przewidzianych w ust. 1 pkt 1, przed upływem 2 lat od dnia zgonu”.

Sprawa, którą zajmował się Sąd Najwyższy dotyczyła wniosku parafii, która wystąpiła o ekshumacją zwłok z zaniedbanego grobowca. Rzeczony grobowiec był w fatalnym stanie, w każdej chwili mógł się zawalić, a parafia nie miała możliwości ustalenia, kto został pochowany w przedmiotowym grobowcu, kiedy miał miejsce pochówek, ani też kto był jego organizatorem, gdyż nie przekazano jej żadnej dokumentacji dotyczącej tego grobu, po odzyskaniu posiadania cmentarza w 1982r. Zagrożenie dla życia osób odwiedzających cmentarz było realne, gdyż grobowiec miał ponad 1 m wysokości nad ziemią i znajdował się przy cmentarnej alejce.

Wniosek parafii nie został jednak uwzględniony przez inspektora sanitarnego. Podobne stanowisko zajął również Sąd I instancji, który uznał, iż zarządca cmentarza nie ma uprawnień, aby żądać ekshumacji zwłok. Parafia nie zgodziła się z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego i złożyła apelacją do Sądu Okręgowego. Sytuacja parafii była skomplikowana pod względem prawnym, jak i faktycznym, gdyż ciążył na niej obowiązek zachowania bezpieczeństwa na zarządzanym terenie, natomiast nie miała bezpośredniego upoważnienia ustawowego do żądania ekshumacji zwłok z zaniedbanego grobowca, który zagrażał osobom korzystającym z cmentarza. Parafia wskazywała również, iż stanowisko Sądu Rejonowego w żaden sposób nie rozwiązuje zaistniałego problemu, a luka prawna wiąże ręce zarządcy, który w opisanej sytuacji ma ograniczone możliwości działania.

Wątpliwości dot. treści art. 15 ustawy o cmentarzach, na które zwróciła parafia stały się przyczyną dla której Sąd Okręgowy zwrócił się z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego.

Sędziowie Sądu Najwyższego doszli do wniosku, iż pomimo wielu sygnalizowanych przez parafię problemów faktycznych, z którymi na co dzień spotykają się zarządcy cmentarzy, przepisy o ekshumacji należy rozumieć możliwie wąsko, co wynika ze szczególnego statusu zwłok ludzkich, którym należy się pełny szacunek.

W konsekwencji parafia nie może żądać ekshumacji zwłok i musi podjąć inne działania zapewniające bezpieczeństwo na cmentarzu.