Dostajemy wiele pytań dotyczących ekshumacji, prawa do jej wykonania, a przede wszystkim kto i na jakiej podstawie jest uprawniony do złożenia wniosku o dokonanie ekshumacji zwłok. Dziś wyjaśniamy: ekshumacja w przypadku braku zgody wszystkich uprawionych oraz możliwość przeniesienia zwłok w miejsce dotychczasowego ich pochówku oraz kosztów z tym związanych.

W Polsce istnieje zakaz ekshumacji zwłok, jeżeli nie zachodzi przypadek przewidziany prawem. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych - ekshumacja może być dokonana na zarządzenie prokuratora lub sądu, decyzją inspektora sanitarnego w razie zajęcia cmentarza na inny cel oraz za zezwoleniem inspektora sanitarnego na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok. Takimi osobami są, w świetle art. 10 ust. 1 tej ustawy:

•  małżonek,

• krewni zstępni (dzieci i wnuki zmarłego),

•  krewni wstępni (rodzice zmarłego),

•  krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa(rodzeństwo i kuzyni zmarłego),

•   powinowaci w linii prostej do 1 stopnia (zięć, synowa i teściowie zmarłego).

Jeżeli o ekshumacji nie decyduje sąd lub prokurator, wymagana jest zgoda wszystkich uprawnionych. Na wyjęcie zwłok z grobu muszą się zgodzić wszyscy członkowie najbliższej rodziny osoby zmarłej.

Ewentualny spór między nimi może rozstrzygnąć tylko sąd powszechny w procesie cywilnym. Naczelny Sąd Administracyjny, w wyrokach z 23 listopada 2010 r. (sygn. II OSK 1383/10) oraz z 29 listopada 2011 r., stwierdził m.in., że do ekshumacji wymagana jest zgoda wszystkich uprawnionych. Ewentualny spór między nimi nie może być rozstrzygnięty w postępowaniu administracyjnym, lecz przez sąd cywilny. Prawo pochowania osoby zmarłej wraz z prawem do ekshumacji stanowią bowiem dobro osobiste, a do jego ochrony powołany jest sąd powszechny.

Przypadek: jeżeli bliski zmarłego sam wystąpił z wnioskiem o ekshumację, bez wiedzy, a tym samym zgody (ewentualnych) pozostałych członków rodziny. Np. spór dzieci zmarłego, którym przysługuje prawo ekshumacji zwłok z bratem zmarłego, który dokonał ekshumacji zwłok brata w celu przeniesienia jego szczątków w inne miejsce.

Zgodnie z art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przy składaniu do Państwowego Powiatowego Inspektoratu Sanitarnego wniosku o wydanie zgody na ekshumację i przewiezienie zwłok (szczątków), brat zmarłego nie wskazał innych uprawnionych do złożenia tego wniosku dla wzruszenia decyzji Sanepidu, konieczne jest wznowienie postępowania administracyjnego, ponieważ decyzja ta została wydana wadliwie, gdyż dzieci zmarłego bez własnej winy nie brały udziału w tym postępowaniu.

Samo rozstrzygnięcie sporu między stronami przy braku zgody wszystkich uprawnionych, może nastąpić jedynie na drodze procesu cywilnego toczącego się na skutek powództwa o zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli - (art. 23 i 24 w zw. z art. 64 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 1047 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Kwestie kosztów winny zostać rozstrzygnięte przez Sąd.

Podstawa prawna:

•  art. 10, 15 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych,

•  art. 145 Kodeksu postępowania administracyjnego,

•  art. 23 i 24 w zw. z art. 64 kodeksu cywilnego w zw. z art. 1047 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.

Powrót