Ulica: Bieszczadzka

27 - 200 Starachowice

Intro:

Cmentarz żydowski w Starachowicach mieści się w dzielnicy Wierzbnik, przy ulicy Bieszczadzkiej. Powstał w 1891 roku i przetrwał do 1946. Teren nekropolii jest ogrodzony i ma powierzchnię 0,4 ha. Na najstarszym zachowanym nagrobku widnieje data 1893.

Opis:

Mimo zakazu osiedlania się w Starachowicach, Żydzi mieszkali tu już w końcu XVIII wieku. W roku 1921 w Starachowicach żyło kilkanaście rodzin żydowskich. Wiosną 1941 roku, na terenie miasta Niemcy utworzyli getto, w którym uwięzili około sześciu tysięcy Żydów. Rok później 4,5 tysiąca z nich wywieziono do ośrodka zagłady w Treblince. Pozostałych podzielono na trzy obozy robót przymusowych. Więźniowie zmuszani byli do pracy w zakładach zbrojeniowych. W lipcu 1944 roku wszystkich Żydów przetransportowano do obozu koncentracyjnego Auschwitz – Birkenau.

Kirkut, podczas II wojny światowej został zniszczony przez Niemców. Zachowało się na nim około 400 macew – prostokątnych płyt nagrobnych. Na cmentarzu w Starachowicach, macewy są zaokrąglone na górze, a ponadto można na nich podziwiać wyrzeźbione symbole oraz inskrypcje w języku hebrajskim i jidysz.

Macewy osadzone są w ziemi, a ich symbolika stanowi „odniesienie” do tekstów, wyrytych na nagrobkach. Wszystko to nawiązuje do imienia zmarłego, jego wieku, czy sposobu życia. Przyjrzyjmy się niektórym symbolom, widniejącym na macewach na starachowickim kirkucie.

Wiele płyt przedstawia znak złożonych dłoni oraz misy z dzbanem. Symbole te uważane są za najczęściej spotykane na żydowskich cmentarzach w Polsce. Pierwszy z nich oznacza, że zmarły był kohenem, potomkiem rodu kapłana Aarona. Ponadto, znak stanowi nawiązanie do kapłańskiej posługi w Świątyni Jerozolimskiej. Drugi natomiast określa, że zmarły jest potomkiem rodu Lewi. Jednocześnie przypomina, że ród ten to pomocnicy kapłanów, którzy mieli przywilej obmywania dłoni świętym.

Często występującym symbolem na nagrobkach jest lew. Generalnie, zwierzęta są alegorią imion zmarłych. Stanowią także odzwierciedlenie rodów oraz patriarchów. Lew jest symbolem ludzi, których korzenie wywodzą się z plemienia Judy.

Możemy tu również zauważyć wyrzeźbione księgi, które są symbolem mądrości i pomników uczonych.

W 1981 r. Monika Krajewska i Jan Jagielski tak opisywali stan cmentarza:

Położony na przedmieściu przy szosie na Michałów otoczony z jednej strony przez stare Chałupy, z drugiej przez wille w budowie. Brzegiem biegnie droga jezdna, po powalonych płytach jeżdżą samochody. Ponadto traktowany jako śmietnik. Cmentarz duży, ok. 300 macew, bogata symbolika - motywy typowe a także lokalne: ptak szybujący z gruszką w dziobie, Świątynia Jerozolimska, oryginalne gryfy. Cmentarz zarośnięty chwastami, zaśmiecony. Nie ogrodzony, bardzo narażony na zniszczenie.

Źródło: www. sztetl.org.pl, www.starachowice.travel, www.wikipedia.pl, (cytat pochodzi ze strony www.sztetl.org.pl za M. Krajewska, J. Jagielski, Uwagi o stanie cmentarzy żydowskich w Polsce, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (1981), nr 4/120, s. 39-52),

Fot. autorstwa Bartka Chmiela, udostępnione na www.wikipedia.pl 20.11.2006.

Powrót