Ulica:

Stare Brusno

Intro:

Stare Brusno to dawna polska wieś, położona w gminie Horyniec Zdrój, w powiecie Lubaczów, w województwie podkarpackim. Niestety, wieś już nie istnieje, co było następstwem wysiedlenia ludności w latach 1944 – 1947.  

Opis:

Stare Brusno jest jedną z najważniejszych dawnych wsi Roztocza Południowego. Według wielu źródeł, cmentarze położone na tamtejszych terenach stanowią najpiękniejsze europejskie nekropolie. Nazwa wsi pochodzi od dawnego słowa 'brus', czyli 'piaskowiec'. Brusno, po raz pierwszy na kartach historii zapisało się w 1444 roku, kiedy to wieś była własnością królewską, zamieszkałą przez Polaków, Żydów oraz Ukraińców. W okresie zaborów, teren został podzielony na trzy części, a każdą z nich zajęli mieszkańcy innej narodowości. I tak: Brusno Stare zostało zamieszkane przez Rusinów, Deutschbach przez Niemców, a Brusno Nowe przez Polaków i Ukraińców.

Już od początków istnienia wsi, jej mieszkańcy zajmowali się kamieniarstwem. Tradycja, której korzenie sięgają XVI wieku,  wiąże się z występowaniem na górze Brusno złóż piaskowca i wapienia. Warto podkreślić, że ośrodek kamieniarski  w  Starym  Bruśnie  to  jeden  z najaktywniejszych tego typu ośrodków na terenie południowej Polski. Na początku tworzono tu przede wszystkim kamienie młyńskie, ustępując w późniejszym czasie miejsca produkcji przedmiotom kultu, krzyżom, a także nagrobkom.

Na terenie opuszczonej wsi, który przeistoczył się w mistyczny las, możemy odnaleźć pamiątkę po cerkwi oraz cmentarzu. Nekropolia w Starym Bruśnie zajmuje około ćwierć hektara,  na  której znajduje się  około  300  nagrobków,  a także krzyży, wykonanych przez tamtejszych rzemieślników.

Pierwsze krzyże powstawały z bardzo twardego materiału, przez co były niskie oraz mocno osadzone w ziemi. Ich ramiona są proste lub poszerzane na zewnątrz, a swoim wyglądem przypominają (opisane także na naszym portalu) krzyże pokutne. Dopiero w momencie, gdy zaczęto wykorzystywać bardziej miękki kamień wapienny do produkcji nagrobków, postanowiono także wykorzystać go do tworzenia krzyży. Dzięki takiemu rozwiązaniu, można było uzyskać bardziej finezyjne motywy i wzbogacić krzyże o nowe wzory.

Nagrobki, wykonane z miękkiego kamienia wapiennego, były tworzone na zamówienie lub sprzedawane na jarmarkach. Charakterystycznym motywem przewodnim, który  pojawia  się  na  grobach  jest postać  ukrzyżowanego  Chrystusa  i stojące z obu stron krzyża Marie. Wszystkie nagrobki utrzymane są w jednym stylu. Na najstarszym z nich widnieje data 1860.

Po drugiej stronie cmentarza, znajdują się ślady po wybudowanej w 1906 roku cerkwi pod wezwaniem św. Parasekwy. Przy jej fundamentach stoją dwa krzyże. Jeden stanowi upamiętnienie budowy cerkwi, a drugi – 950 rocznicę chrztu Ukrainy.

Na, nieco zapomnianym, cmentarzu w Starym Bruśnie możemy podziwiać nagrobki oraz krzyże, wykonane przez bruśnieńskich rzemieślników. Dodatkowo, las, w którym znajduje się nekropolia dodaje temu miejscu uroku, tajemniczości, a także magii. Atmosfera oraz otoczenie cmentarza, na pewno sprawiają, że choć na chwilę możemy oderwać się od rzeczywistości i "przenieść się" w krainę zadumy, refleksji i spokoju.

Źródło: www.polskiekrajobrazy.pl, www.roztocze.info, www.freeride_roztocze.republika.pl

Powrót