Ulica: Kazimierza Wielkiego

09 - 400 Płock

Intro:

Stary Cmentarz w Płocku ze względu na wartość historyczną i artystyczną, stanowi wyjątkowy zabytek. Jest to nekropolia o całe dziesięć lat starsza od Warszawskich Powązek. Warto podkreślić, że mieszkańcy Płocka nazywają „swój” Stary Cmentarz – Płockimi Powązkami.

Opis:

Stary Cmentarz powstał w 1780 roku, poza granicami ówczesnego miasta. Zajmuje powierzchnię 2,30 hektara i znajduje się między ulicami Floriana Kobylińskiego, Topolową i Kazimierza Wielkiego. Na cmentarzu chowano zmarłych do momentu zakończenia II wojny światowej.

Ksiądz Antoni Brykczyński na łamach „Korespondenta Płockiego” opublikował cykl artykułów, poświęconych płockiej nekropolii. Teksty ukazały się w 1876 roku i doskonale opisują to miejsce pochówku - jego historię, panujące zwyczaje, a także krótkie biogramy pochowanych tam zmarłych.

Na wstępie ksiądz Brykczyński przybliżył historię chowania zmarłych w Płocku – od czasów pogańskich do jemu współczesnych. Stąd dowiadujemy się, że w okresie wczesnochrześcijańskim wykształcił się zwyczaj grzebania zmarłych w kościołach lub też na cmentarzach, które znajdowały się na ich terenie. Zwyczaj ten był przestrzegany także w wiekach późniejszych. W Płocku istniało kilka kościołów, które pełniły jednocześnie funkcje grzebalne.

W II połowie XVIII wieku w Polsce, pogrzeby zaczęły odbywać się na cmentarzach pozamiejskich. Taki stan rzeczy wynikał z nowych przepisów kościelnych oraz ze względów sanitarnych. W 1780 roku został wytyczony nowy cmentarz w Płocku, w pobliżu traktu dobrzyńskiego, na którym przeprowadzono pierwszy pogrzeb – trojga dzieci. W ten sposób nekropolia stała się pierwszą, a tym samym najstarszą w Polsce, która spełniła nowe wymogi kościoła. Początkowo, ludzie nie byli pozytywnie nastawieni do nowego sposobu grzebania zmarłych poza granicami miasta. Uważali, że jest to mało godny zwyczaj. Jednak z biegiem czasu, niechęć minęła, a pogrzeby, odbywające się poza miastem przyjęły się w całym kraju.

W 1801 roku na terenie cmentarza wybudowano kaplicę, której sponsorem był kanonik katedry płockiej, Jan Antoni Zdziennicki. Kaplica, położona w pobliżu wejścia głównego, była wykonana z drewna. W środku znajdował się obraz główny, przedstawiający św. Katarzynę oraz kilka obrazów mniejszych, pochodzących prawdopodobnie z miejscowych kościołów.

Ze względu na małą ilość pogrzebów, od 1817 roku kaplica służyła jako skład prochu, a w latach międzywojennych została rozebrana. W roku 1875, decyzją panującej wtedy władzy, cmentarz został zamknięty. Zmarłych zaczęto grzebać na nowej nekropolii. Mimo że zamknięto cmentarz, nie zaprzestano na nim pochówków. Będąc na Płockich Powązkach, możemy odnaleźć groby, pochodzące z końca XIX i I połowy XX wieku. Jednak po zakończeniu II wojny światowej, przestano chować zmarłych na tej nekropolii. Ponadto, zdarzało się, że przenoszono szczątki na cmentarz, zlokalizowany po drugiej stronie al. Kobylińskiego. Niestety, jednocześnie dewastowano większość starych nagrobków i katakumb. Najstarsza polska nekropolia zaczęła przemieniać się w wysypisko śmieci, miejsce libacji alkoholowych, a nawet noclegownię dla bezdomnych. Dodatkowo, zaniedbane miejsce pochówku zaczęło zarastać zbędną roślinnością. Liczne krzewy i drzewa zaczęły wypełniać całą przestrzeń cmentarza, zasłaniając wszystko, nawet alejki. Kilka razy organizowano akcję porządkową na Płockich Powązkach, jednak nadal są one mocno zaniedbane.

Na Starym Cmentarzu w Płocku pochowanych jest wiele osób, zasłużonych dla miasta oraz regionu, np.: sędzia Trybunału Płockiego, Stefan Dunin – Wąsowicz, kurator płockich szkół, Józef Brzozowski, sędzia Sądu Kryminalnego, Ksawery Szumski, czy rejent Kancelarii Ziemiskiej Guberni Płockiej, Antoni Wołowski. Warto dodać, że na terenie nekropolii znajduje się pomnik, poświęcony pamięci bohaterów powstania styczniowego 1863 roku.

W swoich artykułach, ksiądz Antoni Brykczyński opisywał krótkie biogramy osób, pochowanych na Płockich Powązkach. Autor wspomina nauczycieli płockiego gimnazjum: Kajetana Morykoni, Albina Pinko, Jakuba Maturina. Nie zabrakło także naukowców: Franciszka Marsa, czy Wiktora Rybickiego. Wśród biogramów wielkich osobistości Płocka, znajdujemy także artystów: Szymajłową, Prokazki i Karszowieckiego.

Ponadto przedstawił wiele przykładów inskrypcji nagrobnych. Przytoczmy kilka z nich:

Śp. Emilia Zofia z Kozłowskich Topolewska, prawdziwy anioł rozkoszy, słodsza w pożyciu małżeńskim nad wszelką miłość niewieścią

Tu w tym grobowcu leżą ostatki,
Wzorowej z serca najlepszej żony,
Kropią je łzami razem dwie matki,
Kochane dzieci i mąż strapiony.
Przechodniu, czytając ten tu wiersz złoty,
Uwieńcz westchnieniem jej cnoty

Źródło: M. Romanowski, www.podroze.gazeta.pl 24.10.2002, www.pocztowki.plockie.pl, www,wikipedia.pl.

Powrót