Ulica: Starościńska/Kolejowa

22 - 100 Chełm

Intro:

Cmentarz żydowski w Chełmie znajduje się na rogu ulic Starościńskiej oraz Kolejowej. Data powstania kirkutu nie jest do końca znana, jednak według większości źródeł, cmentarz żydowski w Chełmie został założony na przełomie XV - XVI wieku. Podobno - według ustnych przekazów - jeszcze przed wojną, na kirkucie znajdowała się macewa z 1248 roku. Jednak najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1442 roku.

Opis:

Podczas II wojny światowej Niemcy dokonali zniszczenia kirkutu w Chełmie. Ponadto, wschodnia część działki została przekazana do użytku przedsiębiorstwa robót melioracji. Na polecenie niemieckich władz okupacyjnych, rozebrano fragment ogrodzenia, a także zdemontowano większość macew. Wyrwane nagrobki, Niemcy wykorzystali w pracach drogowych, między innymi do budowy i utwardzania chodników oraz ulic. Niektóre macewy trafiły do rąk okolicznych mieszkańców.

Cmentarz żydowski w Chełmie stał się również miejscem egzekucji. Na teren kirkutu przywożono Żydów, a następnie mordowano. Cmentarz żydowski w Chełmie jest także miejscem spoczynku ofiar chełmskiego getta.

Po zakończeniu wojny, grupa Żydów powróciła do Chełma. Zaproponowali oni, aby na teren cmentarza żydowskiego przywieźć nagrobki, które zostały odnalezione na terenie miasta. W latach 60. XX wieku, pozostałości kirkutu, ówczesne władze Chełma zagospodarowały na skwer, przesuwając kilka macew w głąb placu.

W latach 1991 - 1996, dzięki działaniom, podjętym przez Chaima i Racheli Lender, została przeprowadzona rekonstrukcja cmentarza. Fundatorem konstrukcji żelaznych ogrodzenia była Fundacja Nissenbaumów z Warszawy. Fundamenty ogrodzenia powstały dzięki pieniądzom zebranym wśród amerykańskich Żydów, wywodzących się z Chełma.

Ponadto, powstał Izraelski Komitet Odbudowy Cmentarza Żydowskiego w Chełmie, w którego skład wchodzili: Abram Baker, Chaim Lender, Wiesław Betiuk, Szlomo Toren, Jakow Oren, Zeew Brones i Aron Sobol.

Dzięki staraniom fundacji, powstał pomnik "Ku pamięci Żydom ofiarom zagłady" oraz powstało kilkadziesiąt symbolicznych nagrobków. Na powierzchni 1,9 ha znajduje się około 50 starych macew, z których niestety większość jest uszkodzona. Na tablicy, znajdującej się na kirkucie widnieje napis, mówiący o tym, że pochowani na cmentarzu Żydzi mieszkali w Chełmie w latach 1440 - 1942. 

Źródło: K. Bielawski www.kirkuty.xip.pl, www.wikipedia.pl,

Fot. Alina Zienowicz, udostępnione na www.wikipedia.pl 26.04.2008 na licencji Creative Commons.

Powrót